Giám sát thực địa tại tỉnh Gia Lai: tăng cường tính bền vững trong phòng, chống AIDS, Lao và Sốt rét

Trong hai ngày 15 và 16 tháng 10 năm 2025, Ủy ban Giám sát Ban Điều phối Quốc gia Quỹ Toàn cầu phòng, chống AIDS, Lao và Sốt rét tại Việt Nam (CCM Việt Nam) đã thực hiện chuyến giám sát thực địa tại tỉnh Gia Lai, địa phương được hình thành sau khi sáp nhập hai tỉnh Gia Lai và Bình Định cũ. Tham dự đoàn giám sát có đại diện thành viên CCM, Ủy ban Giám sát, Ban Thư ký CCM cùng đại diện các đơn vị được giám sát và đại diện các đơn vị nhận tài trợ chính (PR) với vai trò quan sát viên.

Chuyến công tác nhằm đánh giá tiến độ triển khai các hoạt động phòng, chống AIDS, Lao và Sốt rét tại địa bàn tỉnh Gia Lai, đồng thời trao đổi về những khó khăn, thách thức phát sinh trong quá trình sáp nhập đơn vị hành chính hướng tới mục tiêu đảm bảo bền vững các Chương trình Y tế do Quỹ Toàn cầu hỗ trợ.

Qua làm việc với các cơ sở y tế tuyến tỉnh và tuyến cơ sở, đoàn giám sát ghi nhận nỗ lực duy trì hoạt động hiệu quả trong bối cảnh có nhiều thay đổi về tổ chức và cơ chế tài chính. Bệnh viện Lao và Bệnh Phổi tỉnh Gia Lai đạt tỷ lệ điều trị thành công trên 93% đối với các trường hợp lao nhạy cảm. Các Trạm Y tế xã như Phù Đổng và Hội Phú tiếp tục duy trì tốt công tác giám sát, quản lý bệnh nhân và truyền thông phòng bệnh có hiệu quả. Trong khi đó Chương trình Phòng, chống Sốt rét của Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật tỉnh Gia Lai cho thấy kết quả ấn tượng khi không ghi nhận số ca sốt rét giảm mạnh trong 05 năm gần đây, không có ca mắc mới trong chín tháng đầu năm 2025. Đối với Chương trình Phòng, chống AIDS, Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật tỉnh Gia Lai và Trung tâm Y tế Quy Nhơn đã bước đầu mở rộng và đạt kết quả khả quan trong tiếp cận nhóm MSM và triển khai điều trị dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP).

Bên cạnh những kết quả đáng khích lệ, đoàn giám sát cũng ghi nhận một số khó khăn chung tại các địa phương. Việc sáp nhập các đơn vị hành chính và thực hiện chính quyền địa phương hai cấp đã tạo ra sự xáo trộn trong thực hiện thủ tục và tăng khối lượng công việc hành chính cho cán bộ y tế cơ sở. Thủ tục giải ngân gặp nhiều vướng mắc khiến thời gian triển khai hoạt động bị rút ngắn. Hệ thống báo cáo điện tử chưa ổn định, nhiều nơi vẫn phải thực hiện báo cáo giấy song song, dẫn tới áp lực lớn về hành chính. Cán bộ Y tế tuyến xã cần được nâng cao năng lực trong quản lý người bệnh và thực hiện truyền thông. Đội ngũ tiếp  cận cộng đồng còn thiếu do quy định về việc tập huấn và cấp thẻ, tâm lý e ngại của các bạn đồng đẳng viên trong việc tham gia hoạt động dự án.

Trước những thách thức này, đoàn giám sát đề xuất Bộ Y tế và các đơn vị nhận tài trợ chính xem xét đơn giản hóa cơ chế tài chính, bảo đảm giải ngân kịp thời để tránh gián đoạn hoạt động. Các chương trình cần tiếp tục tăng cường đào tạo, tập huấn nâng cao năng lực cho cán bộ y tế sau khi sáp nhập đơn vị hành chính. Bên cạnh đó, cần xây dựng cơ chế bổ sung kinh phí từ ngân sách trong nước nhằm bù đắp phần nguồn lực quốc tế đang dần cắt giảm. Đoàn cũng kiến nghị mở rộng chiến dịch sàng lọc lao bằng mô hình 2X đến các xã vùng sâu, vùng xa; đồng thời đẩy mạnh năng lực giám sát bệnh sốt rét và HIV tại cộng đồng.

Về định hướng bền vững, các đơn vị khẳng định sẽ duy trì và mở rộng dịch vụ tư vấn, xét nghiệm HIV tại cộng đồng do cán bộ y tế tuyến xã thực hiện, nâng cao chất lượng điều trị HIV/AIDS thông qua tăng tỷ lệ người bệnh được làm xét nghiệm tải lượng vi rút trong theo dõi điều trị. Chương trình cũng hướng tới ứng dụng công nghệ số trong giám sát, phân tích dịch tễ và cảnh báo sớm nhằm duy trì hiệu quả phòng chống sốt rét sau loại trừ. Song song với đó là huy động sự tham gia của cộng đồng và lồng ghép các hoạt động y tế với các chương trình phát triển xã hội tại vùng dân tộc thiểu số và vùng khó khăn.

Chuyến giám sát tại Gia Lai là dịp để CCM Việt Nam, Bộ Y tế, các đơn vị nhận tài trợ và chính quyền địa phương, cùng trao đổi, rà soát, và thống nhất những giải pháp nhằm đảm bảo hiệu quả, tính linh hoạt và bền vững cho các chương trình do Quỹ Toàn cầu tài trợ tại Việt Nam. Hoạt động này cũng thể hiện cam kết mạnh mẽ của CCM Việt Nam trong việc tăng cường giám sát, thúc đẩy phối hợp đa ngành và đồng hành cùng địa phương trong nỗ lực bảo vệ sức khỏe cộng đồng, hướng tới mục tiêu chấm dứt ba dịch bệnh AIDS, Lao và Sốt rét vào năm 2030.